AVRUPA’DA DİN REFORMU

Bundan yaklaşık dokuz asır önce ekonomik ve kültürel alanda çöküntü içinde yaşayan Avrupa’da “veba” salgını ortaya çıkmıştı.
Bu salgın insanları ölüm korkusu ile karşı karşıya getirmişti ve her an ölüm korkusu içinde yaşayan halk psikolojik bir çöküntü içindeydi ve kilisenin sözünden çıkmıyordu. Kilise ise insanların bu korkusunu bir sömürü kaynağı haline getiriyordu.
Bu sömürü düzeninde Papa insanlara bir çeşit “af kağıdı” satıyordu. İnsanlar Papa’dan para karşılığında aldıkları bu kağıtlar sayesinde günahlarından arındıklarını düşünüyorlardı.
Ancak, Mardin Luther dinsel sömürü olarak gördüğü Papa’nın bu görüşüne karşıydı.
Af kağıtları satan kiliseyi dolandırıcılıkla suçlayan Martin Luther 95 maddelik bir bildiriyi 31 Ekim 1517’de Saray Kilisesinin kapısına astı.
Din adamları arasında hızla yayılan bu görüş yüzyıllardır süren “Roma despotizmini” kırmış ve Avrupa’da “Dinde Reform Çağını” başlatmıştı.
Bu reform özellikle Kuzey Avrupa’da “Protestan” mezhebinin doğmasına neden olmuştu.
Luther’den önce de 14 yy’da İngiltere’deki Oxford Üniversitesinde John Wycliffe adındaki bir teoloğun görüşüne göre “Tanrı’ya çevirmenlik yapan rahiplere gerek yoktu, insanlar kutsal kitabı kendi dilleri ile okumalı ve anlamalıydı”
Bu amaçla Latinceden İncil’i bir bütün olarak İngilizceye çeviren ilk kişi John Wycliffe oldu.
İngilizce olarak çevrilen İncil halk tarafından benimsenerek kilisenin sömrüsüne karşı örgütlenmesine sağlamıştı. “ Mırıltıcılar” olarak adlandırılan bu grup bir asır sonra ortaya çıkan Luther’cilere ön ayak olmuştu.
Daha sonra İncil İngiliz dil bilimci olan Tyndale tarafından da ayrıntılı bir şekilde incelenmiş ve İncil’in gerçek kayıtlarına dayanarak İngilizce’ye çevirmeye başlanmıştı.
Onun bu hareketi kilisede kızgınlık yaratmış ve baskı altında olan Tyndale Brüksel’de kaçmış ve bu kentte 1536’da boğdurularak öldürülmüş ve cesedi de yakılmıştı. Ölmeden önceki son sözleri ise “Rabbim İngiltere kralının gözlerin aç” olmuştu.
Bu kez Papa’nın otoritesini reddederek katolik kilisesi ile bağlarını koparan İngiltere kralı 8. Henry kısa zamanda İncil’in İngilizce olarak basılıp okunmasını sağlamıştı.
Dinde reform olgusu Avrupa’da 14-16yy arasında ve Avrupa halkının İncil’i ana dilleri ile okumaya başlamasıyla kilise sömrüsüne karşı çıkarak Avrupa’da Dinde Reform Hareketlerini başlatmışlardı.
10-11 yy’larda kitleler halinde İslama geçen Türkler de Kuran’ı kendi dillerine çevirdiler ve ilk Türkçe Kuran meali Karahanlılar döneminde yapılmıştı.
Anadolu beylikleri ve Osmanlı Devleti Türkçe Kuran meali geleneğini geliştirerek sürdürdü ve çok sayıda el yazması meal ve tevsir yazıldığı yerde kaldı. Çünkü matbaa ile Osmanlı’nın tanışması ancak 300 yıl sonra olmuştu.
Avrupa ise dinsel reformun hemen öncesinde matbaanın icat edilmesi ile Luther vb reformist kişiler düşüncelerini kolayca açıklama olanağı bulmuştu.
Demem o ki dinde reform Avrupa’da yaklaşık beş asır önce başlamış ve toplum dinsel konularda bilinçlenmişti. Matbaa, Avrupa halkına İncil’i ana dilinde okuma fırsatını sunmuş, ancak Doğu dünyası bu imkana yüzyıllar sonra kavuşabilmiştir.
Kaynakça: Sergen Çirkin, Katolik Roma’ya Başkaldırı, 2 Kasım 2017, Cumhuriyet Gazetesi