BAŞKANLIK SİSTEMİNİN ÖZELLİKLERİ

Çoğulcu demokrasinin uygulandığı rejimlerde üç farklı yönetim sistemi bulunmaktadır.
Daha önceki makalelerimde açıkladığım üzere bu sistemler;
-Parlamenter sistem
-Başkanlık sistemi
-Meclis hükümeti sistemi,
Olmak üzere üçe ayrılmaktadır.
Bu sistemlerin özelliklerini ayrıntıya girmeden kısaca açıklarsak
-Parlamenter sistemin ayırıcı özelliği seçime dayalı ve temsil niteliği olan parlamentoya karşı sorumlu bir hükümetin bulunduğu, yasama-yürütme ilişkisinin esnek kuvvetler ayrımına dayandığı bir siyasal sistemdir.
Bu sistemin beşiği sayılan İngiltere’yi bu sisteme örnek olarak gösterebiliriz.
-Başkanlık sisteminin ayırıcı özelliği halk tarafından seçilen başkanın yürütme gücünü tek başına elinde bulundurması ve güçler ayrımı ilkesinin katı biçimde uygulanmasıdır.
Bu sistemin beşiği sayılan ABD’yi bu sisteme örnek olarak gösterebiliriz.
-Meclis hükümeti sistemine gelince bu sistemin ayırıcı özelliği, yasama yürütme yetkisinin mecliste toplanmasıdır. Bu sisteme,  güçler birliği ilkesi egemendir.
Bu sistem halen İsviçre’de uygulanmaktadır.
Bu sistemleri neden dile getirdik?
Bugünlerde yazılı ve görsel medyada yer alan haberlere göre ülkemizde halen uygulanmakta olan parlamenter sistemin yerine yaklaşık 250 yıldır ABD’de uygulanmakta olan Başkanlı sisteminin bir benzerinin ülkemizde uygulanmak istenmesidir.
Öncelikle vurgulamak istediğimiz konunun başında, acaba bizim toplumun bu konular hakkında yeterli bir bilgisi var mı?
Örneğin; Başkanlık sistemi uygulandığı takdirde toplum daha mı demokratik bir yapıya kavuşacak?
Ya da halen uygulanmakta olan parlamenter sistemde ne gibi sıkıntılar oldu da Türk usulü bir Başkanlık sistemine geçilmek isteniyor?
İşte bunların geniş halk kitleleri tarafından tartışılması lazım.
Bunların tartışılması için de toplumun özellikle bu konular hakkında bilgi sahibi olması gerekir.
Şimdi, ABD’nin uyguladığı Başkanlık sisteminin temel özelliklerini ayrıntıya girmeden açıklarsak
-Yasama ve yürütme güçleri birbirinden kesin olarak ayırmış olup, yürütme toplumun seçtiği bir başkan, yasama ise kongre tarafından yerine getirilir.
-Seçilen Başkan, yürütmeyi tek başına elinde tutar. Başkan hem hükümet başkanıdır, hem de devlet başkanıdır. Bakanlık görevini yürütenler doğrudan doğruya yalnız Başkana karşı sorumludur.
-Bu sistemde yürütmenin yasamayı dağıtması, yasamanın da yürütmeyi düşürme olanağı yoktur.
-Yasama ve yürütme arasındaki ilişkilerde kopukluğu giderme üzere “Denetim ve denge” sistemi geliştirilmiştir. Yürütmenin bazı işlemleri örneğin üst düzey yöneticilerin atanması Senatonun onayına bağlıdır. Buna karşılık da Başkanında yasamadan geçen yasaları veto etme yetkisi vardır.
Bu özellikleri kısaca açıladıktan sonra ABD dışındaki bu sistemi uygulayan ülkelerde örneğin; Latin Amerika ülkelerinde olduğu gibi başkanlık yönetimi kolaylıkla kişisel yönetime dönüşerek diktatörlüğe kayabilir.
Hal böyle olunca parlamenter sistemin özü olan “temsilde adalet, yönetimde istikrar” prensibini benimsemiş bizim gibi toplumlarda neden bu sistem yerine Başkanlı sistemi öneriliyor.
Uygulanmakta olunan bu sistemde bazı aksaklıklar varsa bu aksaklıklar giderilebilir. Örneğin; Seçim barajının yüzde 10 yerine en az yüzde 3’e indirilmesi, siyasal partilerde liderlik sultasının ortadan kaldırılması, yargı bağımsızlığının sağlanması için HSYK’nun tüm yönleri ile özerk bir yapıda olması daha doğrusu yargının yürütmenin vesayeti altında bulunmaması, kamu yönetiminin çağcıl bir yapıda yeniden düzenlenmesi gibi öneriler getirilebilir.
Burada önemli olan Başkanlık sistemi yerine halen uygulanmakta olan parlamenter sistem içinde varsa aksayan yönlerin demokratik ve laik bir düzenden sapmamak ve toplumsal bir mutabakat sağlama kaydıyla yeniden düzenlenmesi yerinde olur görüşündeyiz.
Kaynakça Prof. Dr. A.Şeref GÖZÜBÜYÜK-Anayasa Hukuku Sevinç Matbaası 1986